Bizen savutları .
Bizen savutları (備前焼, Bizen-yaki) — Bizen vilâyetinden, şimdiki Okayama prefekturasında peyda olğan ananeviy yapon savutlarınıñ bir çeşitidir. Yaponiyada eñ qadimiy çanaq şekillerinden biridir, öz ayrıca qırmızı-qırmızı tüsü, sirniñ olmaması ve topraqlı, köylü doqumalarınen bellidir.
Bizen savutları Yaponiyanıñ müim maddiy olmağan medeniy mülkiyeti belgisini saqlay, Bizen furunları Yaponiyanıñ Altı Qadimiy Furnı (日本六古窯, Nihon Rokkoyō) arasında tanıla.
Umumiy malümat
Bizen savutı böyle hususiyetlerge malik:
- İmbe rayonından keyfiyetli çamurdan faydalanuv
- Glazursiz yaqmaq (yakisime olaraq belli olğan usul)
- Adetteki anagama ya da noborigama furunlarında uzun, yavaş odun yaqmaq
- Ateş, kül ve furunğa qoymaq ile yaratılğan tabiiy örnekler
Bizen savutlarınıñ er bir parçası unikal sayıla, çünki soñki estetika ameldeki yaraştıruvdan ziyade tabiiy furun effektlerinen belgilene.
== Tarih == .
=== Asıl oluvları === . Bizen savutlarınıñ asıl oluv tarihı eñ azından Heyan devrine (794–1185) barıp toqtay, onıñ tamırları Sü savutlarında, sirlenmegen taş savutlarnıñ daa evelki şeklidir. Kamakura devrine (1185–1333) Bizen savutları qaviy kommunal savutlarnen ayrıca üslüpke çevirildi.
Feodal şefqatçılığı
Muromaçi (1336–1573) ve Edo (1603–1868) devirlerinde İkeda urufınıñ ve yerli daymönıñ şefaatı altında Bizen savutları şekillendi. O, çay merasimlerinde, aşhane savutlarında ve diniy maqsatlarda keñ qullanılğan.
Eñiş ve canlanuv
Meydzi devri (1868–1912) sanayılaştıruvnı ve talapnıñ eksilmesini ketirdi. Lâkin Bizen savutları 20-nci asırlarda Kaneşige Toyo kibi usta çanaqçılarnıñ ğayretlerinen canlanuvnı kördiler, soñra o, Canlı milliy hazine olaraq belgilendi.
== Qoltuq ve materiallar == . Bizen savutlarında Bizen ve yaqın yerlerde yerli alda rastkelgen demirniñ yüksek miqdarı olğan çamur (hiose) qullanıla. Qoltuq ise: 1. .
- Plastiklik ve qaviylikni arttırmaq içün bir qaç yıl qartaytıla .
- Atılğan soñ yımşaq, amma qattı
- Kül ve ateşke yüksek reaktivlikke malik, tabiiy yaraştıruv effektlerini temin ete
Furunlar ve yaquv usulları
Adetteki furunlar
Bizen savutı adet üzre böyle yerde yaqıla:
- Anagama furunları: eñişlerge qurulğan bir odalıq, tunel şekilindeki furunlar
- Noborigama furunları: töpeniñ yanında yerleştirilgen çoq odalıq, basamaqlı furunlar
=== Atış ceryanı === .
- Ağaç yaqmaq 10–14 kün devamında toqtamayıp devam ete .
- Sıcaqlıq 1300°S-ke qadar yete.
- Çam ağaçından çıqqan kül iriip, yüzünen iritile .
- Glazur qoyulmay; yüzüni bitirgen bütünley furun tesirleri vastasınen elde etile .
Estetik hususiyetleri
Bizen savutlarınıñ soñki körünişi böyle şeylerge bağlı:
- Furundaki yer (ögde, yanında, yanğınğa kömülgen)
- Kül yerleşüvleri ve ateş aqımı .
- Qullanılğan ağaçnıñ çeşiti (adet üzre çam) .
Umumiy yüzüniñ resimleri
| Örnek | Tarif |
|---|---|
| Goma (胡麻) | İrigen çam külden peyda olğan kunjut kibi lekeler . |
| Hidasuki (緋襷) | Parçanıñ etrafına pirniç samanını sarıp yaratqan qırmızı-qırmızı sızıqlar . |
| Botamoçi (牡丹餅) | Külni qapatmaq içün yüzü üstüne kiçik diskler qoymaqtan peyda olğan tögerek izler . |
| Yöhen (窯変) | Ateşniñ tasadifiy renk köçüvleri ve tesirleri . |
== Şekilleri ve qullanıluvları == .
Bizen savutı em funktsional, em de merasim şekilleriniñ keñ çeşitini qabul ete:
=== Funktsional mahsulat === .
- Suv bankaları (mizusaşi) .
- Çay çanaqları (çavan) .
- Çeçek vazaları (hanayr) .
- Sake şişeleri ve filcanları (tokkuri & guinomi)
- İriticiler ve saqlav bankaları .
Bediiy ve tantanalı qullanuv
- Bonsay savutları .
- Eykeltraşlıq işleri .
- İkebana vazaları .
- Çay merasimi içün savut-saba .
== Medeniy emiyeti == .
- Bizen savutları vabi-sabi estetikasınen sıq bağlıdır, olar mükemmelsizlikke ve tabiiy dülberlikke qıymet kese.
- Çay ustaları, ekibana ile oğraşqanlar ve keramika toplayıcıları arasında sevimli olaraq qalmaqta.
- Bir çoq Bizen çanaqçıları qorantalar içinde keçken asırlar devamındaki usullarnı qullanıp, parçalar yapmağa devam eteler.
Diqqatqa lâyıq furun yerleri
- İmbe köyü (伊部町): Bizen savutlarınıñ ananeviy merkezi; çanaq bayramlarını keçire ve çoq işçi furunlar yerleştirile.
- Eski İmbe mektebi (Bizen çanaq ananeviy ve zemaneviy sanat müzeyi)
- Kaneşige Toyonıñ furnı: Oquv maqsatlarında saqlanğan
== Zemaneviy ameliyat == . Bugünde-bugün Bizen savutlarını em ananeviy, em de zemaneviy çanaqçılar çıqaralar. Bazıları qadimiy usullarnı saqlap qalsalar, digerleri şekil ve funktsiyanı sınap baqalar. Regionda er küz Bizen çanaq festivali keçirile, biñlernen musafirlerni ve kollektsionerlerni celp ete.
Bizenniñ belli çalğıcıları
- Kaneşige Toyo (1896–1967) – Canlı milliy hazine
- Yamamoto Tozan .
- Fudzivara Key – Canlı milliy hazine olaraq da belgilengen
- Kakurezaki Rüiçi – Zemaneviy yañılıq yaratıcısı
References
- Bizen ware – Wikipedia
- Japanese Tourism Board – Bizen Pottery
- Official Bizen Pottery Cooperative (Japanese)
Audio
| Language | Audio |
|---|---|
| English |
