Bizen savutları
Bizen savutları (備前焼, Bizen-yaki) — Bizen vilâyeti, şimdiki Okayama prefekturasında peyda olğan ananeviy yapon savutlarınıñ bir çeşitidir. Yaponiyada eñ qadimiy çalaş şekillerinden biridir, öz ayrıca qırmızı-qırmızı tüsü, sirniñ olmaması ve topraqlı, köylü doqumalarınen bellidir.
Bizen savutları Yaponiyanıñ müim maddiy olmağan medeniy mülkiyeti adınen saqlana, Bizen furunları ise Yaponiyanıñ Altı Qadimiy Furunı (日本六古窯, Nihon Rokkoyō) arasında tanıla.
Umumiyet
Bizen savutları böyle hususiyetlerge malik:
- İmbe rayonından keyfiyetli çamurdan faydalanuv
- Sırsız yaqmaq (yakisime olaraq belli olğan tehnika)
- Adetteki anagama ya da noborigama furunlarında uzun, yavaş odun yaqmaq
- Ateş, kül ve furunda yerleştirüv ile yaratılğan tabiiy örnekler
Bizen savutlarınıñ er bir parçası unikal sayıla, çünki soñki estetika ameldeki yaraştıruvdan ziyade tabiiy furun effektlerinen belgilene.
Tarih
Asıl yeri
Bizen savutlarınıñ peyda oluvı eñ azından Heyan devrine (794–1185) barıp toqtay, onıñ tamırları Sü savutlarında, sirlenmegen taş savutlarnıñ daa evelki şeklidir. Kamakura devrine (1185–1333) Bizen savutları qaviy kommunal savutlarnen ayrıca üslüpke çevirildi.
Feodal şefqatçılığı
Muromaçi (1336–1573) ve Edo (1603–1868) devirlerinde İkeda urufınıñ ve yerli daymönıñ şefaatı altında Bizen savutları şekillendi. O, çay merasimlerinde, aşhane savutlarında ve diniy maqsatlarda keñ qullanılğan.
Eñilüv ve canlanuv
Meydzi devri (1868–1912) sanayılaştıruvnı ve talapnıñ eksilmesini ketirdi. Lâkin Bizen savutları 20-nci asırlarda Kaneşige Toyo kibi usta çalaşçılarnıñ ğayreti ile canlanuvnı kördiler, soñra o Canlı milliy hazine dep belgilendi.
Qoltuq ve materiallar
Bizen savutlarında Bizen ve yaqın yerlerde yerli alda rastkelgen demirniñ yüksek miqdarı olğan çamur (hiyose) qullanıla. Qoltuq ise: .
- Plastiklik ve qaviylikni arttırmaq içün bir qaç yıl qartaytıla
- Atılğan soñ yımşaq, amma qattı
- Kül ve ateşke yüksek reaktivlikke malik, tabiiy yaraştıruv effektlerini yapmağa imkân bere
Furunlar ve yaquv usulları
Adetteki furunlar
Bizen savutları adet üzre:
- Anagama furunları: eñişlerge qurulğan bir odalı, tunel şekilindeki furunlar
- Noborigama furunları: töpeniñ yanında yerleştirilgen çoq odalı, basamaqlı furunlar
Ateş ceryanı
- Ağaç yaqmaq 10–14 kün devamında toqtamayıp devam ete
- Sıcaqlıq 1300°S-ke qadar ola
- Çam ağaçından alınğan kül iriip, yüzünen iritile
- Sır qoyulmay; yüzüni bitirgen bütünley furun effektleri yardımınen elde etile
Estetik hususiyetleri
Bizen savutlarınıñ soñki körünişi böyle şeylerge bağlı:
- Furunda yerleştirüv (ögde, yanında, yanğın içinde kömülgen)
- Kül yerleşüvleri ve ateş aqımı
- Qullanılğan ağaçnıñ çeşiti (adet üzre çam) .
Umumiy yüzüniñ örnekleri
| Örnek | Tarif |
|---|---|
| Goma (胡麻) | İrigen çam külden peyda olğan kunjut kibi lentalar |
| Hidasuki (緋襷) | Parçanıñ etrafında pirniç samanını sarıp yaratılğan qırmızı-qızıl sızıqlar |
| Botamoçi (牡丹餅) | Külni qapatmaq içün yüzüne kiçik diskler qoymaqtan peyda olğan tögerek izler |
| Yohen (窯変) | Ateşniñ tasadifiy renk deñişmeleri ve tesirleri |
Şekilleri ve qullanuvları
Bizen savutları em funktsional, em de merasim şekilleriniñ keñ çeşitini qabul eteler:
Funktsional mahsulatlar
- Suv bankaları (mizusaşi) .
- Çay çanaqları (çavan) .
- Çeçek vazaları (hanair) .
- Sake şişeleri ve filcanları (tokkuri & guinomi)
- İriticiler ve saqlav bankaları
Bediiy ve merasimli qullanuv
- Bonsay savutları
- Eykeltraşlıq eserleri
- İkebana vazaları
- Çay merasimi içün savut-saba
Medeniy emiyeti
- Bizen savutları vabi-sabi estetikasınen sıq bağlıdır, olar mükemmelsizlikke ve tabiiy dülberlikke qıymet keseler.
- Çay ustaları, ikebananen oğraşqanlar ve keramika toplayıcıları arasında sevimli olıp qalmaqta.
- Bizenniñ bir çoq çalaşçıları qorantalar içinde keçken asırlar devamındaki usullarnı qullanıp, parçalar yapmağa devam eteler.
Diqqatqa lâyıq furun yerleri
- İmbe köyü (伊部町): Bizen savutlarınıñ ananeviy merkezi; çalaş bayramlarını keçire ve çoq işçi furunlar yerleştirile.
- Eski İmbe mektebi (Bizenniñ ananeviy ve zemaneviy sanat müzeyi)
- Kaneşige Toyonıñ furnı: Oquv maqsadınen saqlanğan
Zemaneviy ameliyat
Bugünde-bugün Bizen savutlarını em ananeviy, em de zemaneviy çalaşlar çıqaralar. Bazıları qadimiy usullarnı saqlap qalsalar, digerleri şekil ve funktsiya üzerinde eksperiment keçireler. Regionda er küzde Bizen çalaş festivali keçirile, biñlernen musafirlerni ve kollektsionerlerni celp ete.
Bizenniñ belli çalaşçıları
- Kaneşige Toyo (1896–1967) – Canlı milliy hazine
- Yamamoto Tozan
- Fudzivara Key – Canlı milliy hazine olaraq da belgilengen
- Kakurezaki Rüiçi – Zemaneviy yañılıq yaratıcısı
References
- Bizen ware – Wikipedia
- Japanese Tourism Board – Bizen Pottery
- Official Bizen Pottery Cooperative (Japanese)
Audio
| Language | Audio |
|---|---|
| English |
